ANTİK MİTOLOJİDE LAZLAR

                                                                                               Hasan AZAKLI

                                                                                  Emekli İlköğretim Müfettişi

                                                                                              Eğitimci-Yazar

Antik çağda ve antik mitolojide Lazların izlerine öncelikle Kolkheti uygarlığı ve kolkhlar’ın araştırılmasıyla ulaşılabilmektedir.bu dönemde bir çok Laz  kişiler ve kahramanlara rastlamak mümkündür.Bu araştırmanın temel amacı bu dönemde  adı geçen  kişileri ve kahramanları ortaya çıkarmaktır.

Öncelikle  Gerhard FİNK tarafından yazılan  İlya yayınevi tarafından okurlara sunulmuş olan  “Antik Miteolojide Kim Kimdir? Adlı eser bu alanda en yetkin bir kaynak olarak karşımıza çıkmaktadır.Antilk çağda ve antik miteolojideki Laz kişiliklerinin en geniş tanımlaması bu kaynağa dayanılarak bu  çalışma gerçekleştirilmiştir.

Antik Çağda ve Antik Miteolojide Laz kişilikleri:

Aietes:Karadeniz’in doğusundaki Kolkhis’in kralı.Güneş tanrısı Helios ile Perseis’in oğullarından biri,Kirke ile  Pasiphae’nin ağabeyi.Medeia’nın babası.Aietes,Phriksos’u  misafirperver biçimde kabul eder,onun kurban ettiği koçun altın postunun başına  nöbetçi olarak bir ejder koyar,bu altın postu ele geçirmek isteyen İason’a zor görev verir.(Bu hususta M.Ö.2. yüzyılda  İskenderiye’de görevli olan edebiyat bilimcisi Apollodoros’un Bibliothek 1 adlı eserine baklılabilir.)

Apsyrtos:Kolkhların Kralı Aietes’in oğlu Medeia’nın erkek kardeşi.İason ile kaçan Medeia,kendileini takip eden  babası Aites’i oylamak için  kardeşi Apsyrtos’u öldürür ve parçalayarak denize atar.Aietes cesedin parçalarını denizden toplar ve Karadenizde  Tomoi adı verilen bir yere gömer.

Argonotlar:Bir  zamanlar Phriksos ile  Helle’yi taşıyan koçun altın postunu almak için Argo adlı gemi ile İason’un önderliğinde,Teselya’daki İolkos’tan Kolkhis  ülkesinin kralı Aietes’in  yanına  giden Yunanlılar.(Argonotları tasvir eden  eser, Max Beckmann  tarafından tamamlanarak  “Argonotlar Triptikonu” adı altında Newyork’ta M.Beckmann koleksiyonunda sergilenmektedir.)

Helios:Güneş tanrısı.Kirke,Pasiphane,Phaethon ve Aietes’in babası.

İason:Altın postun getirilmesi için Kolkhis’e gönderilen komutan.Yaptırdığı Argo adlı gemiyle adamlarıyla birlikte Kolkhis’e varır.Amacı Kolkhis’te bulunan altın postu elde etmekti.Kolkhis Kralı Aietes eğer ateş püskürten  boğalarla saban sürer,tarlaya ejder dişi eker ve bunlardan  meydana gelecek zırhlı  savaşçıları yenerse,İason’a altın postu vereceği hususunda and içer.Büyük bir büyücü olan kralın kızı Medeia,İason’a aşık olur ve İason’a yardım ederek babasının  vermiş olduğu zor görevi başarmasını sağlar.Aietes durumdan şüphelenir ve vermiş olduğu yemini bozar.Bunun üzerine İason,yine medeia’nın yardımıyla altın postu çalar,adamları ve büyücü Medeia ile birlikte Kolkhis’i terk ederler.Kaçakların peşine düşen Aietes,Apsyrtos’un öldürülmesiyle alıkonulur.İason İolkos’a varır.Oradan  Korinthos’a kaçarlar ve Medeia ve 2 çocuğu ile birlikte uzunca bir süre burada yaşarlar.İason  Medeia’dan bıkıp  kral kreon’un kızı  Glauke ile evlenmek isteyince Medeia bunun intikamını feci şekilde alır.Önce kralı ve kızını büyülü bir gelinlik aracılığıyla yakar,kendi çocuklarını öldürür ve bir ejder tarafından çekilen  arabayla uçarak kaçar.İason.mahvolmuş bir  duruma düşer.(bu hususta Euripides’in Medeia adlı eserine ve   Ovidius’un Metamorfoz adlı eserine temel kaynak olarak bakılabilir.)

Medeia:Kolkhis Kralı Aietes’in,İason ve Argonotlar’a altın postu ele geçirmeleri için yardım eden ve daha sonra nankör İason kendisini terk edince korkunç bir biçimde intikam alan kızı.Argonotlar efsanesinde Medeia,halk masallarında genç kahramana büyü sanatıyla  normalde başarılamayacak görevlerde yardım eden ve takipçilerinden  kurtulmalarını sağlayan,sonra da yardımlarının karşılığında kendileriyle evlenilen  kral kızlarına karşılığıdır.Medeia tam artık sevdiği ile mutluluğu bulduğu denildiği anda başından  korkunç trajediler  geçen neredeyse şeytani bir  varlık haline dönüşür.İason korkunç Kolkhis’li Medeia’dan  çabuk bıkar ve evleneceği birini arar.Korinthos Kralının kızı Glakue ile ilişki kurar.Medeia,terk edilen eş yazgısını  kabullenmiş görüntüsünü verir.Hatta geline muhteşem bir gelinlik gönderir.Ancak  gelin elbiseyi giydiğinde elbise tutuşur,Glakue ve yardımına gelen babası yanarak can verirler.İason’u   daha ağır biçimde yaralamak için  Medeia,İason’dan  doğurduğu iki oğlunu da bıçaklar ve bir ejde tarafından çekilen bir arabaya binip uçarakAtina’ya kaçar.Burada Kral Aigues ile evlenir.Medeia Aigues’in eski karısından olan  oğlu Theseus’u zehirlemeye çalışırken yakalar ve Medeia’yı kovar.Medeia Aigues’ten olma oğlu Medos  ile birlikte Asya’ya kaçar,Medos’un ölümünden sonra Medeia Kolkhis’e döner.Babsının zorla tahtan uzaklaştıran kişiyi(Perses’i) alt ederek babası Aietes’i tekrar tahta oturtur.(Medeia’nın trajedisi  ile ilgili olarak Euripidis tarafındn tragediya  M.Ö.430 civarında ilk kez  sahnelenmiş bulunmaktadır.Bu hususla ilgili olarak Sneca’nın  Medea adlı  eseri mevcuttur.Pierre Corneilles’in “Medee”adlı eserinde olaylara katılan  tüm kişiler ihtirasla yoğrulmuştur.Amerikalı dramcı Robinson Jeffers,”Medea”sının (1947)  “Euripides’in Medeası’nın  serbest bir uyarlaması”olduğunu söyler.Medeia ile ilgili Hans Henny Jahnn’ın “Medea” adlı eseri,Bernd  Alois Zimmermenn’ın  operası,Marc-Antoine Charoentier ve Luigi Cherubini’nin  sahnelenmiş eserleri mevcuttur..Ayrıca Medeia’nın intikamı,Canosa’da ele geçen bir Apulia volütlü kraterinde bol figürlü olarak tasvir edilmiştir.Kreon’un sarayında kralın kızını yere yıkılırken  hemen yanı başında ise öfkeden deliye dönen Medeia’yı öz çocuklarını bıçaklarken görünmektedir.bu hususla ilgili tablolar ve eserler Münih Devlet Antik Koleksiyonunda,Napoli Ulusal Müzesinde,Mannheim sanat galerisinde,Oldenburg Tablo Galerisinde bulunmaktadır.)

Medos:Medeia’nın Aigeustan olma oğlu.

Perse(Perseis):Kolkhis Kralı Aietes’in  annesi.

Perses:Kardeşi Kolkhis Kralı  Aietes’i krallığından kovduğu için  Aietes’in kızı Medeia  tarafından öldürülen Kolkhis kralı.