Hasan Helimişi (1907 - 1976)

Laz dilini yaşatmak için destek veren insanlardan biri idi Hasan Helimişi. Fakat 1994 yılına kadar onun adını Türkiyeli Lazlar hiç bilmiyordu. İlk kez adı “Ogni” isimli kültürel dergide duyuldu. Böylelikle Türkiyeli Lazlar onun adını öğrendi. Gürcüstan’da yaşayan Lazlar Hasan Helimişi’yi iyi tanıyorlardı. Onlar Gürcüstan’a giden Lazlara bazı materyaller verdiler. Böylece Türkiye’de de Hasan Helimişi’nin yaşamı ve davası duyuldu. Hasan Helimişi Laz dilini ve Lazlığı seviyordu, bu anlayışla ressam, şair ve yazar olarak Lazların tarihi ve kültüründen haber veren çalışmalar yaptı.

Hasan Helimişi 1907 yılında Hopa’da doğdu. Zengin bir ailenin çocuğu idi. Fakat 1900 li yıllar emperyalist iki savaşla geçeceği için, Hasan da bu savaşların sıkıntısını yaşayacaktı. 7 yaşında Hasan, Hopa’dan Çarşamba’ya muhacirlik görecekti. 1920 li yıllar, yeni düşünceler ve ümitlerin dönemi idi. Hasan’ın da sosyalist fikirleri oldu. Bilindiği kadar, yeraltında olan Türkiye Komünist Partisi üyelerinden oldu ve bu partinin Lazona masasında görev aldı.

1932 yılında Sovyet ülkesine gitti. Eski adıyla St. Petersburg yani Leningrad’ta bulunan Küçük Halklar Kursuna gitti. Orada bir komünist için gerekli dersleri okudu. Tramvay kazasında sağ bacağını kaybetti. Bu onun ilk felaketi idi. Batum’a döndü. Sonra Sovyet devletinin aykırı politikaları yüzünden çok kötü haller yaşadı. 1938 yılında yakaladılar ve sürgüne gönderdiler. Üç buçuk yıl kadar sürgünde türlü türlü dertler çekti. Sürgünden sonra Batum’a döndü fakat sahip olduğu bütün insanlar ve eşyalar ortadan kaybolmuştu; eşi, evi, çalışmaları ve eşyaları. Bu onun ikinci felaketi idi.

Evlenen Hasan Helimişi’nin iki oğlu oldu. Fakat 1949 yılında çoluk-çocuğunu aldılar ve Sibirya’ya Tomskhiri’de Vasiugani isimli bölgeye sürdüler. Orada zor bir yaşam sürdükten sonra Batum’a geri döndüler. Yine kimsesi ve bir şeyi kalmamıştı onun. 30 yaşına kadar, Sovyet vatanında yaşayan Hasan Helimişi’nin hiçbir şeyi yoktu. Helimişi yazar idi fakat altında yazacak bir çatısı bile yoktu. Ondan sonra Tiflis’ e giden Helimişi, üniversitede öğrencilere Türkçe öğretmeye başladı. Barınması için orada bir oda tahsis ettiler. Kendisi sosyalistti fakat Sovyet tarzı sistemin yalanlarını görünce, üniversitede öğretmenliği bıraktı. Elinde çekiç tutarak emeğiyle yaşamak için ayakkabıcılık yapmaya başladı.

Helimişi çok sağlam yürekli bir şair idi. Lazların yaşadığı köylerde yapılan imeceleri canlandıran Lazca sosyalist şiirler yazdı. Onları kendi sesiyle kasede okudu. Şarkılarını okuyan ve albümler çıkaran bazı Türkiyeli şarkıcılar onun sayesinde ünlü ve zengin oldular. Helimişi, “Sazsız Aşık” ismiyle Türkçe rubailer yazmıştı. Helimişi’nin çok kuvvetli kalemi vardı. Şimdiye kadar adları bilinen bir piyesi ve bir de romanı vardır. O hikayeler de yazdı. Lazca yazdığı piyesinin adı “Düğünün Yarısı”dır. Türkçe olan romanının adı “Kore’de Bir Laz Kızı”dır. Ne büyük acıdır ki, şimdiye kadar piyesi ve romanı yayımlanmış değil.

Hasan Helimişi’nin bilinen bir başka özelliği de, ressamlığıdır. Tablolarında gördüğü ve yaşadığı hayatını ve Laz köylerinin günlük yaşamını resmetti. Kolektif iş felsefesi hatlarının içinde gizlidir. 1976 yılında, öğrenci yurdunda bulunan odasında yaşamını yitirdi. O sıralar Tiflis Üniversitesinde okuyan öğrenciler cansız bedenini gizlice Sarpi’ye getirdiler ve orada toprağa verdiler.

Kaynak: www.lazuri.com