Hasan AZAKLI
hasanazakli59@hotmail.com
06/02/2012 ÇAY KANUN TASARISI VE DÜŞÜNDÜRDÜKLERİ Hasan AZAKLI Emekli İlköğretim Müfettişi Eğitimci-YazarÜlkemizde son yıllarda Doğu Karadeniz Bölgesinde yaklaşık 760.000 dekar üzerinde yapılan ve 210.000 ailenin geçimini sağladığı çay tarımı üzerinde son yıllarda izlenmek istenen çay politikasını belirlemek amacıyla Çay Kanunu Tasarısı adı altında yasal bir çalışmaya başlanmış bulunulmaktadır.Doğu Karadeniz Bölgesinin yaşamsal bir öneme sahip olan bu üretim alanının geleceği hakkında nasıl bir yasal düzenleme ile karşı karşıya kalınacağını öngörebilmek amacıyla bu yazı kaleme alınmıştır.1) Çay kanun tasarısının tanımlar bölümünü içeren 2.maddesinin 2.fıkrasında kurul tanımı ile Çay Piyasası Düzenleme ve Denetleme Kurulu adı altında bir kurul oluşturma amaçlanmaktadır. Bu kurul ÇAY KUR’un özelleştirilmesine dayanak sağlamakta ve Çay tarımı ile ilgili her türlü hususlarda söz sahibi kılınmayı amaçlamaktadır.2) Çay kanun tasarısının tanımlar bölümünü içeren 2.maddesinin 10.fıkrasında Yaş çay üreticisi: Yaş çay tarımı yapan gerçek veya tüzel kişileri, 13.fıkrasında Kuru çay üreticisi: Yaş çay bitkisini, kurul tarafından işletme ruhsatı verilmiş fabrika, atölye veya benzeri tesislerde işleme tabi tutarak, kuru çay ve uç ürünlere dönüştüren gerçek veya tüzel kişileri şeklinde tanımlama yapılmaktadır. Bu tanımlamalarda amaç gerek çitçiyi gerekse çay fabrikalarında çalışan işçileri gerçek ve tüzel kişilikler tanımına sokarak özelleştirmenin dayanaklarını oluşturulması hedeflenmektedir. 3)Yine tanımlar 2.maddedeki bölümünün 14. Fıkrasında Çay Borsası: 18.05.2004 tarih ve 5174 sayılı kanunun 53’üncü maddesi uyarınca kurulan ve kuru çayın alım satımının yapıldığı, Kurul tarafından yetkilendirilmiş Ürün İhtisas Borsasını ifade eder tanımı ile Çay tarımına müdahale edecek çay tarımını uluslar arası sermayenin belirleyiciliğine ve insafına terk edecek bir ortamın ve yasal dayanakların oluşturulmasına çalışılmaktadır.Burada çay üreticisine fiyat belirlemede uluslararası sermayenin etkililiğine yol açılmaktadır. Tasarının 12. Maddesinde “)Ekonomik gereklilikler gözetilerek güven, serbest rekabet ve istikrar içinde çay ürününün arz ve talebini buluşturmak; yürürlükteki ürün standartlarına göre tasnif edilmiş kuru çay ürünlerinin fiziki veya elektronik mekânlarda alım-satımına aracılık etmek, kuru çayın gerek fiziki, gerekse Kurul tarafından yapılacak düzenlemeler doğrultusunda alım-satım işlerini yürütmek; işlemlere ilişkin güvenilir kayıt ve saklama imkânları oluşturmak; oluşan fiyatları, ürettiği bilgileri, diğer benzer ve alternatif piyasaları izlemek ve duyurmak için gerekli bilgi işlem, teknik ve elektronik donanım, kurumsal ve mali altyapıyı kurmak suretiyle ulusal alanda faaliyet göstermek üzere ‘Çay Borsası’ kurulur.şeklinde hükümle Çay borsasının nasıl kurulacağı ve ne tür bir işleyişe sahip olacağı açıklanmaktadır. Çay Borsası işleyiş yönünden ele alındığında çayın üretiminden tüketimine dek bütün karar mekanizmalarında borsanın belirleyici olacağı,üreticilerin hiçbir şekilde kendi ürettiği değerler üzerinde söz ve karar sahibi olamayacağı açıkça anlaşılmaktadır. 4)İkinci maddenin 20.fıkrasında Broker tanımlaması yapılmakta ve Broker: Görev ve yetkileri Kurul tarafından belirlenerek lisanslandırılmış, kuru çayın akredite alıcılara borsa kanalıyla satışına aracılık yapan tüzel kişiler şeklinde tanımlanmaktadır. Aynı şekilde 22.fıkrada ise Akredite Alıcı tanımlamasında Akredite Alıcı: Borsadan kuru çay satın alma yetkisine sahip gerçek veya tüzel kişiler şeklinde ele alınmakta, bu madde hükümleri dikkatle incelendiğinde Broker adı altında aracı simsar kurum işe koşulmakta çay üretimi sonucunda işlenmiş kuru çayın satın alabilme yetkisi ise Akredite alıcı adı altında yetkilendirilecek gerçek ve tüzel kişiliklerin kurumsallaştırılması hedeflenmekte ve bu işleyiş sonucunda çayda özelleştirmenin zemini oluşturulmaktadır. Yine kanun tasarının 18.maddesinin 1.fıkrasında Kuru çay üreticilerinin ürettikleri kuru çayı alıcılara satmak yetkisine sahip Anonim Şirket statüsünde Broker firmaları kurulur şeklinde yasal hüküm çerçevesinde üreticilerce üretilen ve kuru çay haline dönüştürülen çay ürünün Anonim şirketlerce alınıp satılmasının önü açılmakta,açıkça çayda özelleştirme deklere edilmektedir. 5)Tasarının 2.maddesinin 24.fıkrasındaki kota tanımında “ Kota: Kurul tarafından kuru çay üreticilerine yıllık bazda verilen yaş çay işleyebilme ve kuru çay elde edebilme miktarları ile aylık bazda borsa kanalıyla satılacak kuru çay miktarlarını belirleyen sınır değerlerini” ifade eder şeklinde ki tanımla çayda yıllık bazda her yıl için farklı kota uygulamalarının yapılacağı ortaya çıkmaktadır.Bu durumda üreticilerin aleyhine gelişecek kota uygulamalarına her yıl farklı şekilde uygulanabilmesinin önü açılmış olacaktır. Tasarının 15.maddesinde ise Yaş çay kotasının kurul tarafından “kuru çay üreticilerine ait fabrikaların günlük yaş çay işleme kapasitesini bilimsel kriterler kullanarak günlük ve yıllık olarak tespit edeceğini, Kuru çay üreticilerine, kapasiteleri oranında satın alabileceği maksimum yaş çay kotası verileceğini, Kuru çay üreticilerinin bu kapasiteyi kullanmak ve sözleşme yaptığı yaş çay üreticilerinin sözleşme kapsamındaki ürünlerini satın alarak işlemek zorunda olduklarını,Aynı şekilde yaş çay üreticilerinin de , yapılan sözleşmeye istinaden taahhüt ettiği yaş çay miktarını kuru çay üreticisine teslim etmek ve satmakla mükellef olduklarını açıklamaktadır.Bu yönüyle Çay üreticisi kamu alanından arındırılmakta,sözleşmeye dayalı bir ilişki ile özel sektöre bağımlı kılınmakta, kota uygulamasında günlük değişebilir bir kota uygulamasının önünün açılmasına olanak sağlayacak şekilde düzenlemeyi ön görmektedir. 6)Yine 2.maddenin 15.fıkrasında Destekleme adı altında Başta organik çay olmak üzere, kaliteli çay üretimini ve ihracatını teşvik etmek amacıyla yaş çay üreticileri ile kuru çay üreticilerine, çay fidanı yetiştiricilerine, akredite alıcı ve ihracatçılara ödenecek ulusal ve uluslararası fonlardan temin edilecekler dahil, her türlü kaynağı,ifade eden bir tanımlama yapılmaktadır. Burada Organik çay tarımı adı altında yürütülecek tarımsal faaliyete destek verileceği deklere edilmekte,eski çaylıkların akıbeti ve halen yıllarca üretim yapılan çaylıklar ile bu çaylıklarda üretim yapan üreticilere ne tür desteğin verileceği açıklanmamakta,yıllardır gübre kullandırılarak yaptırılan çaylıkların ve bu çaylıkların üzerinde üretim faaliyeti yapan çay üreticilerinin desteklenmesi yönünde netlik bulunmamaktadır.Organik tarım dışı kalan yüz binlerce dekar çay bahçeleri ve bu bahçelerde çay tarımı yapan çay üreticilerine tarımsal destek nasıl olacaktır? Sonuç olarak bu üreticiler yasal bir zemin oluşturularak ötelenmeye çalışılmaktadır.7)Tasarının 3. Maddesinde Çay Piyasası Düzenleme ve Denetleme Kurulu’nun bir başkan ve bir başkanvekili olmak üzere toplam dokuz üyeden oluşacağını belirlemekte. Kurul üyeleri; Bakanlık, Maliye Bakanlığı ile Hazine Müsteşarlığı’nın göstereceği ikişer aday arasından birer üye, Rize Ticaret Borsası Meclisince seçilen dört aday arasından iki üye, Trabzon Ticaret Borsası Meclisince seçilen iki aday arasından bir üye, Genel Müdürlüğün göstereceği iki aday arasından bir üye, Çay tarımının yapıldığı İl ve İlçe Ziraat Odaları Meclisleri içinden Türkiye Ziraat Odaları Birliği tarafından gösterilecek üç aday arasından bir üye ile çay bitkisi alanındaki bilimsel çalışmaları ile tanınmış veya hizmetleri ile sektöre önemli katkı sağlamış kişiler arasından Yüksek Öğretim Kurulunca seçilip aday gösterilen iki aday arasından bir üye, Bakanlar Kurulunca atanacaklarını öngörmektedir. Bu şekliyle bile çay tarımına ve çay üretimine yön verecek böyle bir kurulda üreticilerin demokratik temsiliyeti hiçbir şekilde gerçekleşmemekte sadece “Çay tarımının yapıldığı İl ve İlçe Ziraat Odaları Meclisleri içinden Türkiye Ziraat Odaları Birliği tarafından gösterilecek üç aday arasından bir üye” tanımlaması ile atama yoluyla ziraat odalarından birine temsiliyet verilmektedir. Bu durum çay tarımının yapılmasında ve çay üretiminde üreticilerin fonksiyonel olarak katılımı yasal olarak açıkça engellenmekte,üreticinin kendisi ile ilgili tarımsal faaliyette söz sahibi olabilmesi yasal hükümlerle açıkça engellenmektedir.8)Tasarının 10.maddesi Çay Piyasası Düzenleme ve Denetleme Kurulunun Gelirleri olarak;a) Mamul üretimi, satışı ve uygunluk belgesi başına alınacak tutar,b) Tescil, izin, kota ve ruhsat harçları,c) Bu kanunda yer alan idari para cezalarının yüzde ellisi,d) Borsada satılan kuru çay üzerinden alınacak binde ikiyi geçmeyecek ücretler,e) Sair gelirler, Şeklinde belirlenmiş bulunmaktadır.Yine tasarının 9.maddesinde Çay Piyasası Düzenleme ve Denetleme Kurulu personelinin maaş ve özlük hakları;Kurul Başkanına Başbakanlık Müsteşarı için belirlenen her türlü ödemeler dâhil malî ve sosyal haklar tutarında aylık ücret ödenir. Başbakanlık müsteşarına ödenenlerden, vergi ve diğer yasal kesintilere tâbi olmayanlar bu Kanuna göre de vergi ve diğer kesintilere tâbi olmaz. Kurul Başkan Vekiline, Kurul Başkanına yapılan ödemelerin yüzde seksen beşi, Kurul üyelerine ise, yüzde yetmiş beşi oranında aynı esas ve usullere göre ödeme yapılır.Kadro karşılığı sözleşmeli personel ile diğer personelin ücretleri ve diğer malî ve sosyal hakları birinci fıkrada belirlenen ücret tavanını geçmemek üzere Kurul tarafından tespit edilir.Şeklinde düzenlemeyi içermektedir.Bu durum Üreticilerin alın terlerinden çalarak onların sırtından toplanan gelirlerle kurul adı altında oluşturulan bürokratik yapıya en yüksek derecede mali ödeme yapmak için yasal alt yapı oluşturulma hedeflenmekte ve sonuçta üretici açıkça oluşturulan bu yasal dayanakla soyulmak istenmektedir. 9)Çay Alanı Ruhsat İşlemlerini içeren 11.maddede “Kurul, ülke çaycılığına ilişkin makro düzeyde politikalar oluşturmak ve uygulamak amacıyla; mevcut ruhsatlı çay bahçelerini sürekli olarak izler ve düzenli olarak toprak tahlillerini yaptırır, çay bitkisinin kalite değerlerinin tespitine dönük verileri laboratuar ortamında ölçtürür. Kurul, bu tahliller sonucu, gübreleme ve gençleştirme-yenilemeye ilişkin bağlayıcı kararlar alır ve uygulamayı izler. Çay tarımında, bilimsel zorunluluklar nedeniyle Kurul tarafından izin verilenler hariç olmak üzere, kimyasal mücadele yapılamaz. Kurul kararlarına uymayan yaş çay üreticilerinin ruhsatları aykırılık giderilinceye kadar askıya alınır. Yukarıda zikredilen konu ve sorumluluklara aykırılığın tespiti halinde Kurul tarafından verilen sürede aykırılığın giderilemediği durumlarda, çay tarım alanı ruhsatı üç aydan bir yıla kadar değişen sürelerde geçici olarak iptal olunur ve bu iptal kararı yayınlanır; sektör ilgililerinin tamamına duyurulur. Çay tarım alanı ruhsatının iptali halinde yaş çay üreticisi, Devletçe sağlanan desteklerden yararlanamaz ve hiçbir kuru çay üreticisine yaş çay satamaz.” hükümlerini içermektedir. Tasarıda belirlenen bu hükümler göz önüne alındığında ilgili kurulca yıllarca çay tarımı olarak kullanılan çay bahçeleri kalitesiz ve verimsiz adedilerek bir anda üreticinin ruhsatı askıya alınabilme yolunun önü açılmakta,akabinde ruhsatların iptali uygulaması devreye sokulmaktadır.Kurul bu madde hükümlerini a çay üreticilerinin başında demoklesin kılıcı gibi daime sallandıracaktır.Sonuç itibarıyla çay üreticisi çayını hiçbir yere satamayacak ve bu temelde üretim dinamitlenmeye çalışılacaktır. Yine aynı maddede Kuru çay üretici ruhsatı düzenlemesinin nasıl olacağı açıklanmakta,bu düzenleme “Kuru çay üretici ruhsatı olmaksızın kuru çay üretimi yapılamaz. Çay imalatı yapacak kuru çay üreticilerine ait fabrika, atölye veya benzeri tesislerin teknik ve fiziki yeterliliği ile hijyen şartlarının uluslararası normlara uygunluğu Kurul tarafından denetlenir ve yeterli görülenlere, diğer ilgili ve sorumlu kurum ve kuruluşların da görüşü alınmak suretiyle Kurul tarafından kuru çay üretici ruhsatı verilir. Ruhsat verilmesi için aranan şartların sürekliliği esas olup, şartların yitirilmesi halinde verilen ruhsat, gerekli şartlar sağlanana kadar askıya alınır.”şeklinde hüküm altına alınmaktadır. Yasa tasarısında ön görülen hüküm dikkate alındığında ÇAKUR’un tamamen yok sayıldığı,resmi kamu niteliğindeki fabrikaların yok kabul edildiği açıkça görülmekte,bu yasa hükmü ile kamuya ait çay fabrikalarının açıkça özelleştirilmesinin yasal dayanaklarını oluşturmasının önü açılmaktadır. 10)Tasarının cezai işlemleri içeren ve idari para cezalarını ön gören 19.madde hükmünde Kurul tarafından verilecek idari para cezalarını şöyle tanımlamaktadır. “Ruhsatsız olarak yeni çay tarım alanı kuranlara dekar başına 5.000.- (Beşbin) TL idari para cezası verilir. Bu şekilde oluşturulan çay tarım alanları söktürülür. Yaş çay üreticisi sökme işlemini yapmazsa bu iş Kurul tarafından yaptırılır ve masrafı yaş çay üreticisinden tahsil edilir.Yaş çay üreticileri, kuru çay üreticileri ile yapmış oldukları sözleşmelerine sadık kalmakla mükelleftir. Yaş çay üreticisi veya kuru çay üreticisinden herhangi birinin, gerekçe göstermeksizin sözleşmeye uymaması halinde Kurul, sözleşmeye uymayan tarafı uyarır; benzer uygulamanın tekrarı halinde ise sözleşmeye uymayan taraf yaş çay üreticisi ise bir hasat döneminde elde edebileceği kadar idari para cezası; kuru çay üreticisi ise bir hasat döneminde o yaş çay üreticisinden alacağı yaş çay miktarına tekabül eden miktar kadar bedeli idari para cezası olarak öder. Kurul tarafından bilimsel zorunluluk nedeniyle izin verilmiş olan zirai mücadelede kullanılacak ilaç ve kimyasallar dışında herhangi bir ürün kullandığı tesbit edilen yaş çay üreticisinin, farklı malzemeyi kullandığı tarım alanı ile ilgili ruhsatı iptal edilir, ekim alanı söktürülür ve o alanla ilgili olarak dekar başına 1.000.-(Bin) TL idari para cezası uygulanır.” Yukarıda tasarlanan madde hükümleri göz önüne alındığında sudan bahanelerle çay üreticisine ağır mali cezai yaptırımlar ön görülmekte,bu şekliyle üreticiler yıldırılıp,çay üretiminden vazgeçirilme yöntemi geliştirilmek istenmektedir. Sonuç olarak, yasallaştırılmak istenen yeni Çay Kanunu Tasarısı çay tarımında özelleştirmeyi amaç edinmekte,üreticinin söz sahibi olması engellenmekte,kota uygulaması günlük olarak değişebilmesinin önü açılmakta,çay üreticisi borsa,kota,kurul v.b kavramlarla ve de uygulamalarla uluslar arası sermayenin istek ve arzuları ve de politikalarına kurban edilmektedir.
|
2.jpg)
Devamı